Zwoele zomernacht

Kitagawa Utamaro II

Wat je ziet

Terwijl de maan aan de duistere hemel schijnt piept een geslipperd voetje onder de rok van de pijp rokende dame vandaan. Vermoeid of voldaan, tijdens deze zomernacht gebeurt duidelijk iets pikants wat het daglicht niet verdragen kan. Ter verkoeling is de kimono opengevallen en toont de boezem van de vrouw. Borsten waren in deze tijd in Japan echter niet per se opwindend. Deze connotatie kwam pas na de Tweede Wereldoorlog onder Amerikaanse invloed. Toch is overduidelijk dat deze vrouw zichzelf verkoopt: haar obi is voor geknoopt. De pennen in haar haar geven haar status binnen het bordeel weer. Het meisje dat met haar waaier wat koelte toewuift werkt mogelijk in het theehuis waar de prostitué op adem komt.

Het verhaal achter het werk

Sexy of seksistisch? De focus op erotische fantasieën is allesbehalve nieuw: Japanse erotische prenten waren twee eeuwen geleden al populair. Shunga, eeuwenoude Japanse erotische kunst in boeken, prenten en houtsneden kun je zien als voorloper van de manga en anime. Shunga betekent ‘lente plaatjes’ en ‘lente’ verwijst in Japan ook naar seks. Het is een mix van expliciete erotiek, humor (daarom werd het ook wel warai-e, lachende afbeeldingen, genoemd) en korte verhalen. Opvallend genoeg dragen de personages vaak kleding. Omdat mensen elkaar naakt troffen in het badhuis werden de naakte lichamen waarschijnlijk niet zozeer als het toonbeeld van zinnelijkheid gezien.

Ook in veel manga, anime en games zijn ‘schattige’ jonge meisjes te zien met wel heel korte rokjes en enorme decolletés. Voor het ‘stiekem’ laten zien van slipjes is zelfs een woord: fan service. Erotische manga en anime zijn onderdeel van de wereldwijde fascinatie voor de Japanse popcultuur maar krijgen ook veel kritiek. Ze zijn ook te zien als illustratie van de ongelijke man-vrouw-verhoudingen in de Japanse maatschappij.

De kunstenaar

Kitagawa Utamaro II was een leerling van de auteur van populaire fictie Koikawa Harumachi. Naar verluidt trouwde hij de weduwe van Kitagawa Utamaro en noemde zichzelf uiteindelijk Utamaro II. In 1722 kwam er een verbod op shunga in boeken. Hierna werd shunga in het geniep geproduceerd. Shunga werd door westerse kunstenaars zoals Toulouse-Lautrec, Rodin en Picasso ontdekt.