Nkisi nkondi, krachtbeeld/spijkerbeeld

Maker onbekend

Dit zie je
Verspreid over een groot gedeelte van de borst, een deel van de buik en de bovenarmen zijn spijkers, lemmeten van messen en driehoekige stukken ijzer aangebracht. Daarnaast zijn er op het stuk nog twee belangrijke toevoegingen geplaatst, bestaande uit een harsachtige substantie gevuld met krachtstof. De eerste bevindt zich rond de onderkaak, in de vorm van een soort ringbaard en de tweede op de buik als een cilindervormige uitstulping, waarop een schelp is aangebracht.

Het verhaal achter het werk
Dit krachtbeeld, nkisi, is afkomstig uit het gebied van de Chiloango rivier in het Neder-Kongo gebied en meegenomen door een handelaar van de NAHV. Het werd lokaal gebruikt voor het bindend maken van onderlinge afspraken. In het museum werden (en worden) deze beelden vaak getoond om te laten zien hoe “anders” en “exotisch” de gebruiken op het Afrikaanse continent waren. Er is, in de duizenden talen die in Afrika worden gesproken, geen oud Afrikaans woord voor 'kunst'. Wat je hier ziet is een nkisi, ook wel krachtbeeld of spijkerbeeld genoemd. Nkisi betekent zoiets als geest, of het huis van de geest. De beelden werden gemaakt op bestelling van een ‘ritueelexpert’ die ze gebruikte om te communiceren met geesten. Deze beelden werden vaak met magische ingrediënten ‘geladen’ zoals de kop van een slang, het oog van een arend, de haren van een jachthond… Hoe meer spijkers of andere voorwerpen in het beeld, hoe meer het dienst heeft gedaan. De spijkers worden ingeslagen om de spirituele kracht van het beeld te activeren. De magische lading werd ingesloten in een lichaamsholte, afgesloten door een harsdop, versierd met een buikspiegel; het oog van de ziel.

Waarom uitgekozen voor Art Rocks?
Nkisi is een van de topstukken van het Wereldmuseum. Tegelijkertijd is het ook een voorbeeld van de problematische manier van ‘verzamelen’ waar we als etnografisch museum veel mee bezig zijn. De tentoonstelling Kruispunt Rotterdam verbindt de grotendeels historische collecties met onderwerpen die er vandaag de dag toe doen. Zo laten we op eigentijdse interactieve wijze zien hoe mensen en culturen met elkaar verbonden zijn. Hoe beweging en contacten leiden tot uitwisseling en beïnvloeding en dat dit van alle tijden is. Vanuit een hedendaags perspectief kijken we naar onze historische collectie en bieden een platform voor persoonlijke verhalen en activiteiten zodat we elkaar beter gaan begrijpen en zien dat we meer met elkaar gemeen hebben dan dat we verschillen; dat we wereldburgers zijn.  

Bijzonder weetje
Om het beeld te activeren worden spijkers ingeslagen. Dit schudt het beeld wakker, zodat hij op pad gaat om te zorgen dat afspraken zouden worden nagekomen. De spijkers zijn metaforische elementen die verwijzen naar de pijn die de slachtoffers zullen ervaren als men zich niet aan de gemaakte afspraak zou houden. Spijkers worden echter ook ingeslagen (en gelikt voordat ze ingeslagen worden) om een eed of verdrag te bezegelen en tevens om ervoor te zorgen dat het beeld zijn opdracht niet zal vergeten. Hij kan namelijk op één dag meerdere malen worden aangeroepen, wat tot verwarring kan leiden. Soms kan het beeld ook worden geactiveerd door het uit te schelden. Het is vaak moeilijk om de precieze herkomst van een object te traceren. Deze beelden kwamen vaak met relatief weinig informatie het museum binnen. Tevens werd in het verleden ook weinig waarde gehecht aan gedetailleerde beschrijvingen. Het lijkt onwaarschijnlijk dat er door de lokale bevolking vrijwillig afstand van dit type voorwerpen werd gedaan.